Kaliteli buğday; protein miktar ve protein kalitesi yüksek olan buğdaydır.
Buğdayın: Fiziksel, kimyasal ve teknolojik özellikleri kaliteyi belirler.
Buğdayın kimyasal kalitesini belirleyen en önemli özellik PROTEİN dir.
Süne tahribatı arttıkça buğdayın protein kalitesi düşer.
Hasat geciktikçe ve kırık dane miktarı arttıkça buğdayın kalitesi düşer.
Amaca uygunluk derecesi ve Tüketici talep ve istekleri kaliteyi belirler.
Buğday kalitesi Yetiştirici açısından;Yüksek verimli, hastalık ve zararlılara dayanıklı, üretim maliyeti düşük ve yüksek gelir getiren buğday kalitelidir.
Tüccar açısından;Temiz, sağlam, dolgun, hastalıksız ve pazar talebi yüksek buğdaydır.
Değirmenci açısından Temiz, sağlam, hastalıksız, pazar talebi yüksek ve öğütme kalitesi (un verimi, enerji sarfiyatı, kül oranı vb.) yüksek olan buğdaydır.
Mamul gıda üreticisi açısından, Ekmek, makarna, bisküvi, bulgur vb., beslenme uzmanları, pazarlayıcı ve tüketici istekleri son ürüne yönelik kaliteyi belirler ve bunu karşılayan buğday kalitelidir.
Kaliteli Üretimi Etkileyen Faktörler –
- Ekolojik bölge
- İyi bir toprak hazırlığı ve zamanında ekim
- Verim potansiyeli yüksek çeşit ve sertifikalı tohumluk kullanmak
- Toprak analizi ve buna uygun gübreleme
- Yabancı ot, hastalık ve zararlılarla mücadele
- Sulama – Hasat ve depolama
*Çeşit Ve Tohumluğun Kaliteye Etkisi
Kaliteyi yükseltmenin esası, yöreye ve yetiştirme ortamına iyi uyum sağlamış, yüksek proteinli tane üreten tescilli çeşitleri ekmektir. Kaliteli tohumluğun ekimi ile daha kaliteli ürün ve yüksek verim alınır. Sertifikalı tohumluk üretilirken temiz tarlalara ekim yapılır, tarlada başak temizliği yapılır ve gerekirse tarlada yabancı başak temizliği yapılır. Elde edilen tohumluk modern tesislerde elenerek temizlenir, laboratuvar kontrollerinden geçerek sertifikalandırılır. Hastalıklara karşı koruyucu ilaçlamaları yapılır ve çiftçinin kullanımına sunulur. Sertifikalı tohumluk ekerken kazandırır. Çünkü ekimde kullanılacak tohum miktarı safiyeti ve çimlenme gücü yüksek olduğundan daha azdır.(yaklaşık 20 KG./ dekar) Sertifikalı hububat tohumluğu iyi çimlenme, hızlı gelişme ve genetik potansiyelinin yüksekliği ile % 20-25 verim artışı sağlar. Sertifikalı tohumluk kullanıldığında yüksek kalitede ürün elde edilecek ve daha yüksek fiyattan satılacaktır.
Ekim Nöbetinin Kaliteye Etkisi Sürekli üst, üste buğday tarımının yapıldığı alanlarda, zararlılar, toprak kökenli hastalıklar ve nematod yoğunluğun undaki artışa paralel olarak verim ve kalitede düşüklükler tespit edilmiştir. Sulanan alanlarda, özellikle baklagillerin de yer aldığı ekim nöbeti uygulamaları verim ve kalitede önemli artışlar sağlar.
Ekim Zamanının Kaliteye Etkisi Kışlık ekimlerde bitki kökleri daha derine inerek buradaki sudan faydalanabildiğinden, yazlık ekime göre tanede besin maddesi birikim dönemleri uzamaktadır. Bu süre artışı özellikle süt olum döneminden çok, hamur olum döneminin uzamasına neden olduğundan, verim artmakla birlikte protein oranı düşmektedir. Bu durum aynı zamanda tanede dönmeyi de teşvik etmektedir. Son yıllardaki iklim değişiklikleri dikkate alınarak tohum ekiminin Eylül ayından Ekim ayına kaydırılması hem kış zararlarından korunmayı sağlayacak hem de kaliteyi olumlu yönde etkileyecektir
Gübreleme ve Kalite Gübreleme verim ve kaliteyi doğrudan etkiler. Buğday yetiştiriciliğinde diğer kültürel tedbirlerin (Sertifikalı tohum kullanma, Mücadele, Sulama gibi) alınması yanında uygun ve dengeli bir gübreleme sonucu verimin %40 ile %100 arasında arttığı tespit edilmiştir. Yüksek verim ve kalite için toprak analizine dayalı yeterli ve dengeli bir gübreleme programı yapılmalıdır.
Azotun kaliteye etkisi; Azot kolay çözünen ve hareketli bir besin elementidir. Nitrat şeklinde yıkanarak taban suyunda, amonyak gazı şeklinde atmosferde kaybolur. Başlangıçta yavaş olan azot alımı, sapa kalkma döneminde hızla artarak, başaklanma döneminde en üst düzeye ulaşır. İlk gelişme dönemlerinde aşırı azot; yeşil aksam gelişmesini, hastalıklara ve yatmaya hassasiyeti artırarak verimliliği düşürür. İleri gelişme dönemlerinde ise toprakta yeterli azotun bulunmaması kaliteyi düşürür.(Dönme oluşur) Sulu koşullarda, buğday bitkisinin farklı dönemlerdeki ihtiyacı dikkate alınarak azotun parçalar halinde verilmesi verimi ve kaliteyi arttırır. Özellikle sapa kalkma döneminde, başaklanma öncesi (gebecik) ve çiçeklenme öncesi uygulanan azot kaliteye doğrudan etkilidir.
Bilinçsiz Gübre Kullanma ,
Ürününü Çöpe Atma,
Kalite – Su İlişkisi
Sulamanın bitki gelişimi, verim ve kaliteye etkisi değişkendir. İklim, bitki cinsi, toprak özellikleri ve sulama suyunun kalitesi önem arz etmektedir. Sulamanın uygun gübreleme ile yapılması halinde önemli oranda kalite ve verim artışı sağlanmaktadır. Buğdayın suya ihtiyaç duyduğu veya en fazla su tükettiği dönemler;
1-Sapa kalkma,
2-Başaklanma-çiçeklenme,
3-Süt olum dönemleridir.
İlkbaharda yeterince yağış düşmediği zamanlarda sulama imkanı mevcutsa sapa kalkma döneminde ve başaklanma-süt olum dönemi arasında olmak üzere birer defa sulama yapılması uygun olmaktadır. Genel olarak tane dolum dönemlerinde fazla su verilmesi veya geç gelen yağışlar tanede protein oranının azalmasına ve tanede dönmenin artmasına neden olur. Ayrıca aşırı yağış alınan yıllarda ve fazla sulamalarda mantari hastalıklar artmakta, verim ve kalite düşmektedir.
Kalite – Hastalık Ve Zararlılar Kalite üzerine süne, kımıl gibi zararlılar yanında pas, septoria vb. hastalıkların olumsuz etkileri önemlidir.
Hasat Ve Depolama Hasadın geciktirilmeden zamanında (nem % 12-14) yapılması kaliteyi doğrudan etkilemektedir. Erken hasatta hasat harman güçlüğü yanında depolama ve muhafaza problemleri ortaya çıkarken, geç hasatta ise tane kayıpları ve kırık tane oranı artar. Depolama şartlarının uygun olmaması kaliteyi düşürmektedir.
